ثابت بن اسلم

ثابت بن اسلم حلبی (درگذشته ۴۶۰ق.) عالم دینی شیعی، فقیه، استاد علم نحو و قاری قرآن، اهل حلب(سوریه). او کتاب «ابتداء دعوة العبیدیین و کشف عُوارهم» را در نقد اسماعیلیه نوشت و سرانجام با توطئه آنان و به دستور مستنصر، خلیفه فاطمی (حک: ۴۲۷ـ۴۸۷ق.) به دار آویخته شد.

شاگرد ابوالصّلاح حلبی

وی از شاگردان بر جسته ابوالصلاح حلبی (درگذشته ۴۴۷ق) بود و پس از او تصدی کار‌هایش را بر عهده گرفت.

ثابت سرپرست کتابخانه‌ای از موقوفات سیف الدوله حمدانی (حکومت: ۳۳۳ـ۳۵۶) در حلب بود. در قرن ششم، منتجب الدین رازی از ثابت بن احمدبن عبدالوهاب حلبی فقیه یاد کرده است که شاگرد ابوالصّلاح حلبی بوده؛ اما آقا بزرگ طهرانی او را کسی جز ثابت بن اسلم و در دوره زمانی بعد از او دانسته است.

کتاب

از تألیفات ثابت، کتابی ذکر شده است در اثبات اینکه قرائت عاصم بن ابی النَّجود (متوفی ۱۲۷) منطبق با قرائت قریش بوده است. اثر دیگر ثابت، ابتداء دعوة العبیدیین و کشف عُوارهم است و در آن گزارشی از دعوت اسماعیلیان آورده و به نقد آرای آنان پرداخته است.

درگذشت

اسماعیلیان معتقد بودند که ثابت با نوشتن کتاب «ابتداء دعوة العبیدیین و کشف عُوارهم» مذهب آنان را به نابودی کشانده است، از این رو به دستور مستنصر، خلیفه فاطمی (حکومت: ۴۲۷ـ۴۸۷)، او را دستگیر کردند، به مصر بردند و به دار آویختند و کتابخانه حلب را که در آن زمان دارای ده‌ها هزار جلد کتاب بود، آتش زدند. در مورد آثار دیگر او و یا نسخ خطی یا چاپی آثار مذکور اطلاعی در دست نیست.

تاریخ ذهبی که قدیم‌ترین منبع در باره ثابت بن اسلم است، تاریخ قتل او را حدود سال ۴۶۰ق ذکر کرده است و تراجم دیگر به اتفاق، نیز‌‌ همان تاریخ را ضبط کرده‌اند.

پانویس

منابع

• آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة.
• ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، حیدرآباد دکن ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱.
• محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
• محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۸، چاپ شعیب ارنوؤط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
• صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ویسبادن ۱۹۶۲
• علی بن عبیداللّه منتجب الدین رازی، فهرست اسماء علماء الشیعة و مصنفیهم، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: